Filed under: Kunst
‘vrouwen schreef Leonarde da Vinci, ‘moeten worden afgebeeld in bescheiden houding, met hun benen dicht bijeen, gevouwen handen, en hun hoofden gebogen en afgewend.’ Een blik die recht op de toeschouwers was gericht, was volgens antiek gebruik voorbehouden aan tronende vorsten. In het Italië van Leonardo da Vinci werd een recht van voren afgebeeld gelaat zelfs aangeduid als maestà (in majesteit). Een directe, vorsende blik zou niet passend zijn voor vrouwen. Het portret van Mona Lisa had echter nooit kunnen uitgroeien tot zo’n cult-image wanneer da Vinci zijn eigen uitgangspunten en vooroordelen erg serieus had genomen. Wel maakt zijn opvatting duidelijk waarom het schilderij de eerste honderd jaar bekend stond onder de weinig eerbiedige titel ‘Portret van een publieke vrouw met een starende blik’. Deze directe benaming komt echter niet overeen met de sfeer van het schilderij, die eerder raadselachtig te noemen is.
Het mysterie van Mona Lisa is gebaseerd op haar ingetogen glimlach en de blik in haar ogen. Vooral haar glimlach gaf aanleiding tot wilde speculaties. […] Daarnaast heeft de Mona Lisa de wonderlijke eigenschap dat haar ogen de toeschouwers vasthouden as zij heen en weer lopen voor het schilderij. Ik heb daarbij altijd gedacht dat dit effect te wijten was aan de genialiteit van de schilder, maar kunsthistoricus Jeroen Stumpel legt uit dat dit effect een gevolg is van een eigenaardigheid van de menselijke hersenen. Die zijn door de natuur voorgeprogrammeerd met een sterke belangstelling voor ogen. […] Wij reageren sterk op een paar ogen dat ons aankijkt. Mensen weten dat zij aangekeken worden aan de hand van de hoeveelheid oogwit aan beide zijden van de pupil. De ogen van een gezicht dat recht naar ons toe is gekeerd, kijken ons aan als de hoeveelheid oogwit aan beide zijden vrijwel gelijk is. Bi een verandering van de oriëntatie van het hoofd wordt de vereiste verhouding tussen het oogwit links en rechts automatisch veranderd. Stumpel: ‘Mona Lisa blijft toeschouwers aankijken als zij voor haar heen en weer lopen, omdat de hoeveelheid oogwit links en rechts voortdurend hetzelfde blijft. Dat komt doordat de ogen op een plat vlak zijn geschilderd. Bij mensen van vlees en bloed zou deze verhouding alleen gelijkblijven als de ogen inderdaad met de toeschouwer meedraaien. Mona Lisa heeft dus de onmenselijke eigenschap dat zij het gehele publiek tegelijk kan aankijken.’
(het gezicht het vistekaartje van de ziel, ad bergsma, p 119-121)
Geef een reactie so far
Plaats een reactie
HET ONZICHTBARE ACHTER HET ZICHTBARE 