Het tonen van gevoelens

april 5, 2008, 2:32 pm
Filed under: Emotie

Emotie is eigenlijk mee onder te verdelen bij de categorie ‘invloeden op het gezicht’ maar ik heb het apart vermeld omdat het toch aandacht verdient, omdat het bepaald hoe we ons tonen of willen voordoen naar andere personen toe.

Mensen hebben slechts zeven universeel herkenbare gezichtsuitdrukkingen: woede, angst, vreugde, verdriet, walging, verbazing en minachting, maar geschat word dat we zo’n zevenduizend verschillende expressies kunnen vertonen, maar in het dagelijks leven gebruiken we daar slechts een klein deel van: enkele honderden.

We zijn allemaal uiterst bedreven in het aflezen van, en gevoelig voor, de gezichtsuitdrukkingen van anderen. Gezichtsuitdrukkingen schijnen een aangeboren mogelijkheid te zijn om op indringende en directe wijze met andere te communiceren. Natuurlijk gebruiken de meeste dieren lichaamstaal als aanvulling op hun kreten, zang en reukzin. De natuur is vol vocale en fysieke signalen en complexe codes. Maar niet alleen hebben mensen hun kreten en zang tot een uniek en ingewikkeld spraaksysteem ontwikkeld; we hebben ook meer dan enig ander dier de controle over onze gezichtsspieren en dus gezichtsuitdrukkingen tot een uiterst verfijnde kunst verheven. We denken misschien dat gezichtsuitdrukkingen overbodig zijn nu mensen de beschikking hebben over taal, een oneindig superieur instrument voor het uiten van ideeën en gedachten. Maar evolutionair gesproken is taal een betrekkelijk nieuwe toevoeging die zijn beperkingen heeft. Ons gezicht kan dingen uitdrukken die moeilijk in woorden weer te geven zijn. Gezichtsuitdrukkingen kunnen emoties sneller,subtieler en effectiever overbrengen dan woorden, daarom blijven ze van doorslaggevende betekenis voor de mens als sociaal dier.

“het menselijk gezicht is het meest expressieve ter wereld.”

Non-verbale expressie onthult meer over emoties dan verbale interactie. Tijdens het spreken kunnen we verhullen, verheimelijken, liegen – ook tegen onszelf- over hoe we ons werkelijk voelen. We proberen ook in onze gezichtsuitdrukkingen onze emoties te verbergen. We gebruiken voortdurend gezichtsuitdrukkingen. Als we gewoon over straat lopen worden we overstelpt met non-verbale signalen van gezichten om ons heen. We weten uit ervaring dat als wij in het gezelschap zijn van mensen dat we dan voortdurend hun gezichtsuitdrukkingen interpreteren. Natuurlijk is communicatie tussen mensen pas succesvol als de gezichtsuitdrukking op de juiste manier wordt begrepen. We proberen te peilen wat andere mensen door hun expressie willen ‘zeggen’. Het interpreteren van de betekenis van elkaars gezichtsuitdrukkingen is derhalve een ingewikkeld proces en het is dan ook niet verbazingwekkend dat we talrijke fouten maken.

Hoe komen uitdrukkingen tot stand?

Gezichtsuitdrukkingen zijn een fysieke activiteit. Ze bestaan dankzij een complexe coördinatie van zenuwen en spieren in het gezicht. En het menselijke gezicht is speciaal ontworpen om dat mogelijk te maken. En het mensenlijk gezicht is speciaal ontworpen om dat mogelijk te maken. Onderhuids is ons gezicht bedekt met nauw op elkaar afgestemde spieren die allemaal over elkaar heen liggen; heel anders dan de spieren in andere delen van ons lichaam zijn gerangschikt. Daar zijn begin en einde van de spieren aan een bot bevestigd en trekken ze samen aan om onze gewrichten in beweging te zetten. In het gezicht beginnen en eindigen veel spieren in elkaar. Ze vormen een matrix van bewegend weefsel vlak onder de huid. Als de hersenen hun boodschappen overdragen op de gezichtsspieren via 2 belangrijke zenuwen trekken deze spieren zich samen of ontspannen zich en bewegen het gezicht om vorm te geven aan onze expressies. We sturen hersensignalen om de expressies van emoties op gang te brengen.

Het overnemen of begrijpen van emoties begint al op jonge leeftijd. Ondanks dat het zicht beperkt is in de eerste levensmaanden, tonen baby’s toch uitzonderlijke vroegrijpe bekwaamheden. Studies van Andrew Meltzoff en Keith Moore heeft aangetoond dat baby’s die nog maar twee tot drie weken oud zijn al gezichtsbewegingen kunnen imiteren inclusief tong uitsteken, mond openen en pruilen van de lippen. Een belangrijk aspect van deze studie is dat de baby een soort van kaart moet hebben om zijn eigen gezichtsspieren aan te duiden en zo te beantwoorden aan die van een andere mens ondanks dat het kind nog nooit met een spiegel heeft geëxperimenteerd.

Mark Johnson heeft een experiment uitgevoerd op pasgeborene waarbij de baby neerligt en 4 verschillende borden voor zijn gezicht getoond worden. Door deze techniek toe te passen ontdekte Johnson dat de baby het bord dat het meeste op een gezicht leek langer aankeek. De leeftijd van de baby’s was minimum 43 minuten na de geboorte toen de testen begonnen met als gevolg dat de patronen/gezichten niet aangeleerd konden worden. Deze testen wijzen erop dat er een ingewikkelde wisselwerking is tussen de organisatie van onze hersenen en zijn capaciteit om te leren op gebied van waarneming.